Ελάτε τώρα στο καθημερινό ''πόστο'' σας μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή σας ή του tablet/smartphone. Σερφάρετε στο δίκτυο, κλικάρετε μπροστά- πίσω σε sites, κάνετε αναρτήσεις στα social media, παρέχετε και λαμβάνετε πληροφορίες πάσης φύσεως. Αυτό καλείται περιήγηση και διαδραστική επικοινωνία. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι συμμετέχετε εκουσίως σε μια σχέση ''παραγωγής'', σε μια οιονεί ''εργασιακή'' συναλλαγή χρόνου - χρήματος μεταξύ του εαυτού σας και των μεγάλων ''εργοστασιαρχών'' του διαδικτύου (facebook, Yahoo, Google, Amazon, κ.α).

Ως χρήστης δε των social media παρέχετε εκουσίως τον άυλο χρυσό της εποχής: δεδομένα (data) τα οποία μπορούν να ''χρησιμοποιηθούν'' -αφού μάλλον το έχετε αποδεχθεί στους όρους συμμετοχής σας στον χώρο κοινωνικής δικτύωσης - και φυσικά δύναται να διατεθούν για διαχείριση απο εταιρείες marketing (ή απο την Cambridge Analytica, όπως μάθαμε πρόσφατα, παίρνοντας τα δεδομένα των χρηστών στο facebook και διοργανώνοντας ψηφιακή καμπάνια στις εκλογές των ΗΠΑ υπερ του Τrump). 

Το θέμα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι ως χρήστες είμαστε σχεδόν "κρίκοι" σε μια αλυσίδα παραγωγής πληροφοριών και δεδομένων, δηλαδή παράγουμε ''πρώτη ύλη'' για τους απανταχού διαφημιστές. Οι συνήθειες, οι επιλογές, η ιδεολογία μας, οι απόψεις μας για τα δρώμενα, είναι διαθέσιμες στους servers των διαδικτυακών κολοσσών για κάθε χρήση. ''Παράγουμε'' data, παράγουμε πληροφορία προς χρήση. Συνάπτουμε καθημερινά μια σιωπηρή ''εργασιακή'' σχέση με τις αόρατες εταιρείες του internet και γινόμαστε εν δυνάμει παραγωγοί/εργάτες/δημιουργοί/πωλητές. 

Παράδειγμα; Η στιγμή που επιλέγουμε ένα βιβλίο στην Amazon στιγμή κατά την οποία έχουμε ήδη εγγράψει μια σύσταση στον επόμενο χρήστη.Γι αυτό και οταν βλέπουμε ένα βιβλίο διαβάζουμε δίπλα του ότι ''...άλλοι χρήστες επίσης βλέπουν τα εξής...''. Άλλο παράδειγμα : όταν ψάχνουμε για κράτηση σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου  κάποιος επόμενος χρήστης της ιστοσελίδας θα διαβάσει ότι..." τελευταία επίσκεψη στο δωμάτιο, απο άλλο χρήστη, έγινε πριν 1 ώρα...'' ή όταν αναρτήσουμε θετικά σχόλια για το ξενοδοχείο στο οποίο μείναμε. Συμμετέχουμε δηλαδή σε μια συνεχή αλυσίδα ''τροφοδότησης'' προστιθέμενης αξίας (μέσω της κριτικής και μέσω της σύστασης πελατείας) στο προιόν ή την υπηρεσία για την οποία ενδιαφερόμαστε. 

Οι σχέσεις παραγωγής λοιπόν στο διαδίκτυο είναι συνεχείς και σχεδόν παντού. Ο χρήστης είναι ταυτόχρονα ''καταναλωτής θεάματος'', ''παραγωγός περιεχομένου'', ''δημιουργός δεδομένων''. Ευνόητο είναι φυσικά ότι όλο το εργασιακό σύστημα εντός του διαδικτύου (π.χ. εξ αποστάσεως εργασία, ανοιχτοί κώδικες παραγωγής λογισμικού) δημιουργεί συνθήκες ομότιμης παραγωγής (peer to peer, βλ. https:// creativecommons.ellak.gr/2017/11/15/i-omotimi-paragogi-mia-nea efkeria/) δηλαδή ''συναινετικές συνδέσεις'' μεταξύ των χρηστών, πχ. όπως στο Wikipedia όπου είναι ''ανοιχτός'' ο κώδικας.

Γενικά η παραγωγή έργου στο διαδίκτυο είναι συμβατή με το νέο πλαίσιο "ελεύθερης" διάθεσης (στο παγκόσμιο ψηφιακό χωριό) της εργατικής μας δύναμης, εκτός εθνικών "συλλογικών" συμβάσεων εργασίας.Το internet ως χώρος παραγωγής, είναι ουσιαστικά το πρότυπο του νέου παραγωγικού παραδείγματος: της zero hour contract απασχόλησης, οπότε και πληρώνεσαι ανάλογα με τις ωρες που θα σε χρειαστεί ο ιντερνετικός εργοδότης (που συνήθως δεν συναντάς ποτέ).

Ηλεκτρονικό εμπόριο, ψηφιακά συστήματα, τραπεζικές συναλλαγές, απαιτούν καθημερινά απο τους χρήστες να "παράγουν"έργο. Εκούσιοι πληροφοριοδότες της ζωής μας, αυτόβουλοι πάροχοι δεδομένων, "εργαζόμαστε" για όλους εκείνους τους αφανείς ιδιοκτήτες των σύγχρονων μέσων παραγωγής( λογισμικά συστήματα) και ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι δεν "πληρώνουμε", οτι δεν μας κοστίζει καθόλου αυτή η "συμμετοχή". Έχουμε δε εθιστεί στο γεγονός οτι de facto παραβιάζεται η ιδιωτική μας ζωή και η προστασία των προσωπικών μας δεδομένων.

Ευκαιρίες απασχόλησης και δυνατότητες για επιχειρείν υπάρχουν άπειρες καθώς το internet άλλαξε την ζωή μας, άλλαξε την κουλτούρα παραγωγής.Βελτίωσε πολλά πράγματα στην καθημερινότητα μας, έδωσε ευκαιρίες σε εκατομμύρια ανθρώπους να προάγουν το έργο τους, να επικοινωνούν, να ανήκουν σε συλλογικότητες, να παρεμβαίνουν στα κοινά. Η κατάργηση των αποστάσεων και η υψηλή κινητικότητα του ανθρωπίνου και τεχνολογικού κεφαλαίου έχουν διαμορφώσει ενα νέο πλαίσιο τόσο στην απασχόληση όσο φυσικά και στην κατανάλωση. 

Το διαδίκτυο σαφέστατα δεν αξίζει δαιμονοποίησης. ΆΛλωστε είναι η μεγαλύτερη "κομμούνα", η μεγαλύτερη "πλατεία" στην Ιστορία, ώστε οι λαοί να επικοινωνούν και να αντιστέκονται. Ταυτόχρονα όμως είναι και το μεγαλύτερο εργοστάσιο που είχε ποτέ η παγκόσμια οικονομία, με αναρίθμητους "αόρατους" εργοδότες και άπειρους εργαζόμενους. Οφείλουμε να κατανοήσουμε οτι πίσω απο την συμμετοχή μας στο διαδίκτυο κρύβονται οι νέες σχέσεις παραγωγής: φθηνό "πνευματικό" κεφάλαιο, άμεσα διαθέσιμο, (συνήθως χωρίς περιορισμούς) που γίνεται εύκολα προσβάσιμο σε μικρούς και μεγάλους εργοδότες.

Μπορεί η απασχόληση μέσω διαδικτύου να μειώνει την ανεργία και την τάση γενικευμένης ρομποτοποίησης και αυτοματισμού της εργασίας, ταυτόχρονα όμως ζούμε την άνοδο της επισφαλειοποίησης, της προσωρινότητας, της "απασχολησιμότητας" δηλαδή, και φυσικά της συνεχούς απαξίωσης του ανθρώπινου μυαλού. Στο χέρι μας είναι να ξέρουμε πότε και πώς θα εργαζόμαστε στο απέραντο αυτό εργοστάσιο, χωρίς την συναίνεση μας στην συνεχή αναπαραγωγή της "εκμετάλλευσης" του έργου μας...

Ηλίας Καραβόλιας – European Business Review

Greek Finance Forum

Σχόλια Χρηστών